فرش یکی از مهم‌ترین کفپوش‌های هر خانه‌ای است که حس آرامش و امنیت را به ارمغان می‌آورد. میان انواع فرش‌ها، فرش دستباف به دلیل ظرافت و هنر بی‌بدیل از اهمیت خاصی برخوردار است. کشورهای مختلفی هستند که در زمینه فرش دستباف فعالیت دارند که میان آنها فرش دستباف ایرانی خودنمایی می‌کند. انواع فرش دستباف در ایران بافته شده که به خارج از کشور هم صادر می‌شود.
فرش دستباف، زیراندازی است که از روی نقشه یا به طور ذهنی توسط دستان هنرمند بافته می‌شود که در هر تار و پود زیبایی را به رخ می‌کشد. هنر بافندگی نزد ایرانیان است که با استفاده از هوش و خلاقیت خود توانسته‌اند انواع فرش دستباف را به جهانیان معرفی کنند.
معیارهای دسته بندی انواع فرش دستباف
انواع فرش دستباف ایرانی وجود دارند که در این بخش از سایت بساز و بچین از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار خواهند گرفت:
انواع فرش دستباف از نظر سبک محلی
- فرش عشایری: ایلات و عشایر در مناطق مختلفی از ایران زندگی می‌کنند که از زیبایی‌های محیط در بافت فرش الهام می‌گیرند. معمولا فرش‌های عشایری و ایلات بافتی پیچیده داشته که به صورت درشت بافت هستند.
- فرش روستایی: روستاها مناطق با صفایی از ایران هستند که از نظر طرح و ترکیب ویژگی‌های منحصر به فرد دارد. فرش‌های روستایی عموما بدون نقشه و به صورت ذهنی بافته می‌شوند که کوچک بوده و به صورت ذرع و نیم، پشتی، کناره و خرک هستند.
- فرش شهری: فرش دستباف شهری در کارگاه در رج‌های بالا به صورت ظریف بافته می‌شود که طرح و نقشه خاصی دارد.
انواع فرش دستباف از نظر اندازه
فرش‌های دستباف ایرانی از نظر اندازه با یکدیگر متفاوت هستند که پر فروش‌ترین آن ها 6، 9، 12 و 24 متر است. نوع دیگری از فرش‌های دستباف ایرانی وجود دارند که نام‌های منحصر به فرد داشته و از نظر اندازه نیز با یکدیگر متفاوت هستند. اندازه بعضی از فرش‌های دستباف در ادامه آمده است:
- قالی: 2*3، 3.5*2.5، 4*3 و 6*4 متر
- قالیچه: 2.20*1.40 و 2.5*1.5 متر
- کلگی: 3*1.7 و 3.7*2 متر
- ذرع و نیم: 1.5*1.40 و 1.60*1.10 متر
- ذرع و چاک: 1.30*0.80 متر
- پشتی: 90*60 سانتی‌متر
- پادری: به اندازه پاگرد در
- کناره: پهنای آنها از 0.5 متر تا 1.70 متر و طول آنها از ۳ تا ۱۰ متر و گاهی تا ۱۵ متر و بیشتر نیز متغییر است که در راهرو و راه پله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
انواع فرش دستباف از نظر جنس و مواد مصرفی
- پشمی: به فرشی که تار و پود از جنس پنبه و پرز آن پشمی باشد، فرش پشمی می‌گویند. در میان ایلات و عشایر به جای نخ پنبه از پشم استفاده می‌شود.
- تمام ابریشم: به فرش‌هایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، تمام ابریشم گفته می‌شود.
- گل ابریشم: در نقش و دور حاشیه‌ها از ابریشم استفاده می‌شود و چله این فرش‌ها از جنس ابریشم است.
- کف ابریشم: در زمینه فرش‌های کف ابریشم از پرز ابریشمی استفاده می‌شود.
- سوف: نوعی قالی که زمینه آن از پود ضخیم و نازک بوده و نقش آن شامل گل و بوته‌های پرز دار است.
- کرک: نخ خاب و یا پرز آنها از جنس کرک بوده که بسیار نرم و لطیف‌تر از پشم است و هر دوی آنها از پشم گوسفند بافته شده‌اند.
انواع فرش ایرانی از نظر شهر بافنده
- فرش دستباف کاشان: فرش کاشان به صورت دستی در شهر کاشان و روستاهای اطراف آن بافته می‌شود. فرش کاشان از گره‌هایی با تراکم بسیار بالا، تار و پود پنبه‌ای و از مواد بسیار مرغوب تولید می‌شوند. الگوهای آنها شامل قاب‌بندی آذینی و طرح‌هایی از طاقچه، درختان و نقش‌های برجسته گلدار است. رنگ زمینه فرش دستباف کاشان آبی، قرمز و بژ است. نائین یکی از شهرهای اصفهان بوده که هنر بافندگی فرش در این شهر نیز همچون فرش اصفهان زبانزد است.
- فرش دستباف تبریز: فرش تبریز بسیار مستحكم و با دوام بوده که تار آن پنبه‌ای و و پود و پرز از جنس پشم است. چله کشی فرش دستباف تبریز معمولاً با پنبه یا ابریشم و گاه با پشم انجام می‌شود. فرش دستباف هریس از استان آذربایجان شرقی از الیاف نسبتا زبر بر روی تارهای پنبه‌ای بافته می‌شود.
- فرش دستباف اصفهان: ساختار اصلی طرح‌های قالی اصفهان، از الگوی لچک و ترنج بوده که نقوش اسلیمی و گردش‌های آن در ساختار و متن فرش مشاهده می‌شود. استفاده از ابریشم در فرش دستباف اصفهان متداول است و عموما بافت فرش‌های گل ابریشم، تمام ابریشم، چله ابریشم و ... در فرش‌های دستباف اصفهانی دیده می‌شود.
- فرش دستباف مشهد: در نقش و طرح‌های فرش دستباف مشهد از گل‌های درشت شاه عباسی با ساقه‌های نازک و کم عرض با حاشیه طرح لچک ترنج که نوشته‌هایی در آن وجود دارد استفاده می‌شود.
- فرش دستباف قم: فرش دستباف قم دارای رنگ‌بندی خاص با طرح‌های متنوع بوده که از لحاظ تار و پود، طرح و نقش بسیار گسترده است.
- فرش دستباف فراهان: فرش فراهان استان مرکزی با استفاده از پشم ضخیم در پرزهای بسیار کوتاه بافته می‌شود.
- فرش دستباف کرمان: زمینه اغلب فرش دستباف کرمان قرمز بوده و الگوی آن از طرح مدال مرکزی همراه با یک حاشیه پهن گلدار تشکیل شده است.
- فرش دستباف کلاردشت: نقش فرش‌های دستباف کلاردشت از یک شش ضلعی احاطه شده با خط‌های سفید اصلی است که گاهی نقش یک سنگ عقیق در وسط آن دیده می‌شود. در قسمت مرکزی و نواحی حاشیه، نقوش تزئینی ساده به همراه گل وجود دارد. الیاف فرش کلاردشت از پشم نرم و ضخیم است که تارهای آن از پنبه بوده و گره‌های ترکی دارد.
- فرش دستباف نهاوند: فرش‌های دستباف نهاوند دارای یک طرح مدالی برگ مانند در وسط به همراه تصویری از شاخ، برگ و گل در زمینه هستند. رنگ غالب فرش نهاوند عمدتا قهوه‌ای مایل به قرمز روشن و بژ بوده که روی زمینه آبی تیره است.
بخوانید: فرش و انواع آن را بشناسید.
انواع فرش دستباف از نظر طرح
طرح‌های مورد استفاده در فرش‌های دستباف ایرانی به قدری متنوع و گسترده‌اند که گاهی در یک فرش به طور همزمان از چند طرح استفاده شده است، از جمله:
- آثار باستانی و ابنیه اسلامی
- شاه عباسی
- اسلیمی
- قابی
- اقتباسی
- افشان
- بته‌ای
- ایلی و عشایری
- تلفیقی
- واگیره‌ای
- ترکمن
- درختی
- شکارگاهی
- گل فرنگ
- گلدانی
- ماهی درهم
- محرابی
- هندسی
بخوانید: راهنمای خرید فرش دستباف + 12 نکته طلایی
قیمت انواع فرش دستباف
فرش‌های دستباف نسبت به نمونه ماشینی قیمت بالاتری دارند. به جز متراژ فرش، هرچقدر تراکم فرش بیشتر باشد قیمت فرش نیز بالاتر خواهد بود. نخ مورد استفاده در بافت فرش نیز در قیمت فرش دستباف تاثیرگذار بوده که نخ ابریشم میان انواع نخ ها به دلیل نازک بودن و داشتن ظرافت خاص، قیمت فرش را بالا می‌برد.
بخوانید: فاکتور های خرید فرش 1500 شانه
کلام آخر
خرید فرش دستباف به قدری لذت بخش است که حس شیرینی و شادی آن تا ابد در وجود انسان باقی می‌ماند. انواع فرش دستباف در بازار موجود است که می‌توان برحسب سلیقه، نیاز و بودجه نوع مناسب آن را انتخاب و خریداری کرد.
