ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد به شدت زلزله خیز است و سالانه نیز شاهد زلزله‌هایی با شدت مختلف در نقاط متفاوت هستیم. متاسفانه علی رغم زلزله خیز بودن کشور، هیچ اقدامی برای جلوگیری از خسارات ناشی از زمین لرزه‌های مهیب صورت نگرفته و اکثر مردم در خانه‌های غیراستانداردی که در خیابان‌ها و کوچه‌ی نامناسب قرار دارد، زندگی می‌کنند.
البته که بیشتر افراد به دلیل نداشتن اطلاعات کافی از خانه‌های امن و ضد زلزله، تن به زندگی در این خانه‌ها داده‌اند. در ادامه این مقاله به معرفی ساختمان‌هایی پرداخته‌ایم که در خطر آسیب در زمان زلزله هستند. اگر ساکن تهران هستید، می توانید از طریق لینک https://bimeh.com/mag/tehran-faults/ به وضعیت گسل های منطقه سکونتتان دسترسی داشته باشید.
ساختمان‌های بنایی با مصالح نامرغوب
یکی از ساختمان‌هایی که مقاومت مناسبی در برابر زلزله ندارد، ساختمان بنایی است. عملکرد این ساختمان‌ها در برابر زلزله به مشخصات هندسی و سازه مقاوم آن‌ها در برابر بارهای جانبی بستگی دارد. در این نوع ساختمان‌ها به دلیل شکل پذیری کمی که دارند، شتاب ایجاد شده بیشتر از شدت زلزله است.
علت عملکرد ضعیف ساختمان‌های بنایی در برابر زلزله، ترد بود مصالح و وزن زیاد سازه است که موجب جذب انرژی بیشتری می‌شود. زمان وقوع زمین لرزه نیروهای اینرسی متناسب با وزن ساختمان بر آن وارد می‌شود، که این نیروها براساس حرکات رفت و برگشتی زلزله هر لحظه تغییر می‌کنند و باعث ایجاد ارتعاشات پیچیده‌ای می‌شوند. زمانی که دیوارها اتصال مناسبی با یکدیگر نداشته باشند، ترک‌هایی در گوشه‌های دیوار یا نزدیک انتهای دیوار ایجاد می‌شود. زیرا دیوارها مقاومت کششی لازم برای مقابله با نیروهای ایجاد شده از زلزله را ندارند.
در مقاومت ساختمان‌های بنایی در مقابل زلزله فاکتورهای زیر تاثیرگذار هستند:
- کیفیت مصالح و اجرا
- شکل و سیستم سازه
- دیوارهای ساختمان
- سیستم سقف
- انسجام اجزاء ساختمان
- اجزای غیرسازه ای
- سیستم کلاف
- خاک محل
ساختمان‌های بلند و برج‌ها
ساختمان‌های بلند و برج‌ها، زیرمجموعه‌ای از ساختمان‌های بتنی هستند. در واقع ساختمان‌های بتنی از مقاوم‌ترین ساختمان‌ها در برابر زلزله شناخته می‌شوند اما با وجود تعداد طبقات بالا و ارتفاع بلند ساختمان این ایمنی به صورت چشم‌گیری کاهش می‌یابد. افراد ساکن در طبقات بالای برج‌ها و ساختمان‌ها، در صورت تخریب آسیب بیشتری می‌بینند زیرا امکان خروج از ساختمان برای آن‌ها دشوار است و در برخی مواقع که راه پله مسدود شود، ناممکن است.
ساختمان‌هایی که بر روی تپه یا سطح شیب دار ساخته شده‌اند
طراحی و ساخت ساختمان بر روی تپه و یا سطح شیب دار، نیازمند تخصص و مهارت فراوانی است. در ایران نیز معمولا کمتر به این موارد توجه می‌شود، از اینرو مقاومت و تخریب این نوع ساختمان‌ها در زمان زلزله مشاهده می‌شود. این امر به صورت ویژه در شمال کشور قابل مشاهده است. این زمین‌ها اغلب فاقد پوشش گیاهی هستند و در معرض فرسایش خاک قرار دارند. این موضوع باعث شده در زمان وقوع زلزله، خسارت بیشتری ببینند.
تنها راه ایمن سازی این نوع ساختمان‌ها برای زلزله فونداسیون اصولی است. در واقع برای اجرای فونداسیون بر روی زمین شیب دار نیاز است که پی به صورت یکپارچه و افقی اجرا شود. اما در بسیاری از مواقع به دلیل ناهموار بودن سطح زمین امکان پی ریزی و پی کنی در زمین‌های شیب دار به صورت یکپارچه وجود ندارد که در این صورت لازم است به منظور ایجاد سطح صاف، زمین را خاکبرداری کنند. این راه حل ساده در صورتی قابل اجرا است که طول پی زیاد نباشد در غیر این صورت به دلیل این که حجم خاکبرداری بسیار پر هزینه می‌شود باید از روش پی پله‌ای استفاده کرد. نحوه اجرای پی پله‌ای بدین نحو می‌باشد که لازم است در مسافت‌های خاص ارتفاع پی بالا برده شود که دارای شرایط ویژه‌ای است.
معمولا ساختمان‌هایی که در این مناطق ساخته می‌شوند از شلوغی شهر دور هستند که این امر موجب بروز مشکل در کمک رسانی به آن‌ها می‌شود.
ساختمان‌هایی با بتن آرماتوربندی نشده
آرماتوربندی یک عملیات بسیار حساس در ساختمان سازی است که در طی آن متخصص آن، میلگردها که همان آرماتورهای گرم نوردیده هستند را مطابق نقشه، با چیدمان و ابعاد مشخص در کنار هم قرار داده و عموماً توسط سیم آرماتوربندی به هم متصل می‌کند.
در واقع تحمل بارهای برشی و کششی در اعضای بتن مسلح برعهده شبکه آرماتور می‌باشد و همین موضوع می‌تواند نشانگر اهمیت این عملیات باشد. در صورت عدم انجام این کار، اسکلت ساختمان تحت تاثیر بارهای جانبی قرار می‌گیرد و تخریب می‌شود.
در اصل می‌توان گفت آرماتوربندی عامل اصلی حفظ شکل هندسی اجزاء سازه‌ای ساختمان می باشد و در صورت عدم توجه کافی به آرماتوربندی امکان تخریب کلی سازه حتی اگر زلزله رخ ندهد هم وجود دارد و در صورت بروز زلزله نیز، تخریب صد در صد اتفاق می‌افتد زیرا در ثانیه‌های اول، ستون‌ها می‌ریزند.
ساختمان‌های چوبی
زلزله 1369 گیلان نشان داد که اکثر خانه‌های چوبی به طور کامل تخریب شدند و فقط تعداد اندکی که دارای ستون و پی مناسب بودند، خسارات جزئی دیدند. این موضوع که وزن سبک ساختمان‌های چوبی، اثر زلزله را در آن‌ها کاهش می‌یابد صحیح است. اما به این نکته توجه کنید که در صورت نبود ستون و پی مناسب، ساختمان به کل تخریب می‌شود و راهی برای خروج افراد باقی نمی‌ماند.
چگونه می‌توان خسارت‌های ناشی از زلزله را جبران کرد؟
در برخی مواقع با وجود آگاهی که نسبت به مقاومت نامناسب ساختمان در برابر زلزله داریم، ناچار به زندگی در آن هستیم. در چنین مواقعی تنها راه نجات از خسارات جبران‌ناپذیر زلزله، خرید بیمه زلزله است. ده شهر بزرگ ایران بر روی گسل‌های عظیم و خطرناک قرار دارند که تهران یکی از آن‌هاست. برای دریافت اطلاعات بیشتر در رابطه با محل قرارگیری گسل‌های تهران، می‌توانید کامل ترین نقشه گسل های تهران در بیمه دات کام را مشاهده کنید.
بیمه زلزله یکی از پوشش‌های فرعی بیمه آتش‌سوزی است. به عبارتی یک بیمه مجزا به نام بیمه زلزله وجود ندارد. بیمه‌گزاران با خرید بیمه آتش‌سوزی می‌توانند پوشش زلزله را نیز انتخاب نمایند و از مزایای آن برخوردار شوند. این بیمه خسارات مالی ناشی از زلزله و آتش‌سوزی را تحت پوشش قرار می‌دهد. البته خسارات جانی تحت پوشش بیمه زلزله و آتش‌سوزی نیستند. با توجه به زلزله‌خیز بودن ایران، خرید بیمه آتش‌سوزی با پوشش زلزله یک اقدام هوشمندانه و ضروری است.
