گچ، یک مصالح ساختمانی است که وجود آن در ساختمان سازی الزامی است. این مصالح نیز مانند دیگر مصالح ساختمانی، ویژگی های خاص خود را دارد و مراحلی را طی می‌کند تا تولید شود. گچ، علاوه بر فضای خارجی و نمای ساختمان در فضای داخلی و کارهای هنری نیز استفاده می‌شود.
در این مقاله اطلاعات کامل و دقیقی از گچ، اصول تهیه و به‌کارگیری‌اش، خصوصیات و خواصش قرار داده‌ایم.
با ما همراه باشید.
► گچ
تصویر یک
گچ ساختمانی، گَرد سفید رنگی است که در انواع گوناگون تولید می‌شود و ملات آن بیشتر به‌عنوان اندود به‌مصرف می‌رسد. از زمان اشکانیان بناهای زیادی با تزئینات گچی باقی مانده که نشان‌دهنده خلاقیت و هنر استادان ایرانی بوده‌است. از دوران اسلام نیز شاهکارهای گچبری فراوان و بی‌نظیری در سرزمین ایران وجود دارد که نشان‌دهنده پیشرفت این هنر است.
ساختمان عالی‌قاپو و کاخ هشت‌بهشت از جمله بارزترین جلوه‌های تبحَر هنرمندان و استادکاران ایرانی است.
حتما بخوانید: جدیدترین و جذاب ترین تکنولوژی های معماری 2020
1. اصول تهیه و به‌کارگیری
تصویر دو
اصول تهیه و به‌کارگیری این مصالح ساختمانی، تبدیل سنگ متبلور (نوعی سنگ كه برای تهیه گچ استفاده می‌شود.) به گچ کم آب و مناسب برای مصرف است .به‌طوری که پس از به‌کار بردن بهسرعت تبلور خود را از دست‌داده و سخت شود. این تغییر و تحول به‌ترتیب در زیر توضیح داده شده‌است.
- تهیه سنگ‌معدنی از معادن سنگ گچ: (این سنگ‌ها ترکیب (سولفات کلسیم) دارند. نوعی که برای تهیه گچ ساختمانی مصرف می‌شود، متبلور است و دارای ترکیب سولفات کلسیم آبی است.)
- پس از تهیه سنگ، در كوره‌های گچ‌پزی با به‌وجود آوردن حرارتی نزدیک به 200 درجه سانتی‌گراد سنگ متبلور را می‌پزند تا مقداری آب شیمیایی خود را از دست بدهد و به گچ ساختمانی تبدیل شود. تغییر در میزان حرارت گفته‌شده، موجب تغییر ماهیت گچ می‌شود. هرچه حرارت پختن گچ از این حد بالاتر برود موجب دیر سخت شدن ملات محصول به دست آمده می‌شود.
- در ادامه، گچ به‌دست آمده را آسیاب و در آب حل کرده و به مصرف می‌رسانند. گچ بهسرعت دوباره متبلور و سخت می‌شود.
سخت شدن گچ در دو مرحله انجام می‌شود:
- زمانی که ملات شروع به خودگیری می‌کند و به حالت خمیری درمی‌آید، در این حالت ملات را به کار می‌برند.
- زمانی که رفته رفته سخت می‌شود؛ در مورد ملات گچ خالص ساختمانی این زمان حدود ۱۰ دقیقه است. گچ در هنگام متبلور شدن حرارت تولید می‌کند. این حرارت حدودا ۲۰ درجه سانتی‌گراد بیش از حرارت محیط است.
- گچ خشک در حرارت 300 درجه سانتی‌گراد حاصل می‌شود که آن هم بهسرعت با بخار آب ترکیب و متبلور می‌شود.
- گچ پخته‌شده در حرارت بالاتر از 300 درجه سانتی‌گراد، میل ترکیبی خود را با آب از دست می‌دهد و برای فعال کردن آن مواد محرکی مانند آهک شکفته، سیمان، سولفات سدیم یا پتاسیم به آن اضافه می‌کنند.
حتما بخوانید: مراحل ساختمان سازی در طراحی معماری به زبان ساده
2. خصوصیات گچ
تصویر سه
گچ باید کاملا پخته، آسیاب و الک شده و سفید باشد. گچ‌های کاملا سوخته نباید در ساختمان مصرف شود. گچی که از کوبیدن نخاله گچ به‌دست می‌آید، تنها یک‌بار برای آستر گچ و خاک قابل استفاده‌است. گچ باید در محل محفوظی دور از رطوبت نگهداری شود.
وزن مخصوص گچ کیسه‌ای ۱۲۰۰ کیلوگرم در مترمکعب است و دانه‌های گچ ساختمانی خوب، باید از 0/2 میلی‌متر ریزتر و زیر دست کاملا نرم باشد.
2.1. خواص ملات‌های گچی
- نوع ملات گچی: ملات‌های گچی از نوع ملات‌های هوایی هستند و پس از متبلور شدن، سخت می‌شوند.
- اصول تهیه ملات گچی: تمام ملات‌های گچی را با پاشیدن گرد گچ در ظرف آب تهیه می‌کنند. این عمل و هم‌زدن ملات گچ موجب تماس آب با تمام ذرات گچ می‌شود که بهسرعت کریستالی و سخت می‌شود.
- نگهداری از ملات گچی: ملات‌های گچی را باید در مقابل رطوبت، محافظت نمود. گچ رطوبت دیده نرم می‌شود و تاب خود را از دست می‌دهد. برای ازدیاد مقاومت گچ در مقابل رطوبت می‌توان به آن آهک و یا سرباره (به هنگام تولید آهن در کوره‌های آهن گدازی به وجود می‌آید) آسیاب شده، اضافه کرد. همچنین می‌توان سطح خارجی لایه گچی را با مواد روغنی و عایق رطوبت اندود نمود.
- شکل‌پذیری ملات‌های گچی: انواع مرغوب آن به‌خوبی شکل‌پذیر می‌باشند. اما سرعت خودگیری آن‌ها باعث می‌شود که برای کار کردن با آن، از نوعی که با حرارت بالاتری تهیه می‌شود، استفاده نمود یا مواد دیگری به ملات اضافه کرد.
- چسبندگی: روکش‌های گچی از نظر چسبندگی بسیار مطلوب هستند. این روکش‌ها به همه سطوح افقی و عمودی به‌خوبی چسبیده بهسرعت سخت می‌شوند و این مزیت مهم آن‌ها نسبت به انواع سیمانی و آهکی است.
- ترک در سطح ملات‌های گچی: در ملات گچ زنده ساختمانی، در زمان سخت شدن، نزدیك به 1 درصد حجم آن ازیاد می‌شود و پس از سخت شدن تغییر حجم دیگری نمی‌دهد. این امر باعث می‌شود که علاوه بر اینکه سطحی با تخلخل کم به‌دست آید، بتوان از آن در سطوح بزرگ بدون واهمه‌ای از ترک و درز استفاده كرد. که این خود یکی‌دیگر از مزیت‌های ملات‌های گچی است.
- اندود گچ در برابر آتش: سطح بیرونی روکش در برابر آتش، آب شیمیایی خود را از دست می‌دهد و این لایه بخار آب بین سطح روکش و آتش مانع از بالا رفتن حرارت می‌شود.
- تاثیر حرارت بر گچ: ضریب هدایت حرارت گچ ناچیز است ولی اگر ملات گچ در گرمای بیش از 50 درجه سانتی‌گراد بماند، تاب مكانیكی خود را به‌تدریج از دست می‌دهد.
- ملات گچ در برار یخ‌بندان: ملات‌های گچی در مقابل سرما و یخ‌بندان مطمئن و مقاوم‌اند.
2.2. گچ مناسب برای مصارف ساختمانی
- از گچ ساختمانی (گچ زیر کاری) در کارهای عمومی مانند ملات‌های گچ، گچ و خاک، گچ و ماسه، تولید قطعات پیش‌ساخته و بلوک‌های گچی، بتن گچی (در نقاطی که میزان رطوبت نسبی هوا کمتر از 60 درصد باشد.) استفاده می‌شود.
- از گچ اندود (پرداخت) در مناطقی که رطوبت نسبی هوا کمتر از 60 درصد باشد، استفاده می‌شود.
- از گچ مرمری (با خمیر کردن گرد گچ در محلول زاج سفید و پخت مجدد آن، گچ مرمری به‌دست می‌آید.)- ملات در اندودهای داخلی و نماسازی که رطوبت گچ و آهک نسبی هوا بیش از 60 درصد باشد، استفاده می‌شود.
در ادامه با انواع گچ آشنا می‌شوید!
حتما بخوانید: همه چیز درباره سنگ آنتیک + جذاب ترین مدل های جدید
3. انواع گچ از نظر شیوه ساخت
تصویر چهار
3.1. گچ کشته
گچی است که زمان زیادی برای سخت شدن صرف می‌کند و تا قبل از سخت شدن، خاصیت شکل‌پذیری خودش را حفظ می‌کند. این ویژگی گچ کشته کمک می‌کند تا زمان برای پرداخت سطح فراهم باشد.
این نوع گچ به صورت یک لایه بسیار نازک با ضخامت ناچیز در انتهای کار به‌کار می‌رود و معمولا هم از آن برای سفیدکاری استفاده می‌شود.
خوب است بدانید: مقاومت مکانیکی این کم است به‌همین خاطر در هنگام ضربه بالا ممکن است، ترک خورده و بریزد!
3.2. گچ بوم
به گچی که سخت است و کمی سفت‌تر از باقی گچ ها ساخته می‌شود، گچ بوم می‌گویند. برای ساخت این گچ معمولا از 1/5 پیمانه آب و 1 پیمانه گچ استفاده می‌شود. از این نوع گچ معمولا برای زمینه کار استفاده می‌کنند!
3.3. گچ آسترکاری
برای ساخت گچ آسترکاری، 2 پیمانه گچ و 1 پیمانه خاک‌رس را ترکیب می‌کنند. ولی اگر نیاز است که گچ مقام‌تر باشد از نسبت‌های یکسانی استفاده می‌شود.
3.4. گچ خوش‌مایه
برای ساخت گچ خوش‌مایه ابتدا باید گچ به‌خوبی الک و نرم شود. برای ساخت آن باید نسبت‌های درستی از گچ و آب استفاده شود زیرا اگر گچ زیاد شود، محصولی سفت و اگر آب زیاد باشد، نتیجه بسیار نرم می‌شود و بی‌فایده است! باید در ساخت این نوع گچ آزمایش‌های متعددی انجام داد تا مقدار پیمانه‌های معین، برای ساخت گچ خوش‌مایه درست مشخص شود!
نظر خود را برایمان ارسال کنید!
حتما بخوانید: 8 طراحی برتر نمای ساختمان ایرانی + تصاویر
حتما بخوانید: بهترین پروژه های ساختمانی جهان + تصاویر
