اجرای سازه‌های بتنی یکی از حساس‌ترین و دقیق‌ترین کارهایی است که در صنعت ساختمان انجام می‌گیرد. بتن‌ها امروزه نقش بسیار کلیدی در ساختمان‌سازی داشته و به عنوان مصالح اصلی شناخته می‌شوند؛ اما با توجه به سرعت زیاد خشک شدن و سایر ویژگی‌ها، بتن‌ریزی یکی از سخت‌ترین و کلیدی‌ترین مراحل ساخت و ساز به شمار می‌رود.
اجرای صحیح سازه‌های بتنی، نیازمند رعایت اصول دقیق مهندسی و ضوابط آیین‌نامه‌ای است. در ادامه قصد داریم به ذکر نکات کلیدی جهت بهبود کیفیت ساخت، افزایش دوام و کاهش آسیب‌های احتمالی در مرحله اجرای سازه‌های بتنی اشاره کنیم. با ما همراه باشید.
درزهای اجرایی
به توقف‌هایی که طی فرآیند بتن‌ریزی رخ می‌دهند و موجب سخت شدن بتن قبل از اتمام کار می‌گردند، درزهای اجرایی بتن گفته می‌شود. بر اساس آیین‌نامه بتن ایران، هر توقف بتن‌ریزی بیش از ۳۰ دقیقه، یک درز اجرایی محسوب می‌شود، مگر اینکه طی این زمان، حالت خمیری بتن حفظ گردد. این درزها می‌توانند حالت‌های گوناگونی داشته باشند اما اغلب به صورت قائم یا افقی هستند.
برای جلوگیری از ایجاد درزهای اجرایی که استحکام کل سازه را به شدت خدشه‌دار می‌کنند، باید به چند نکته کلیدی توجه داشت:
- بتن‌ریزی در محل‌های تکیه‌گاهی نباید متوقف شود.
- بخش‌های یکپارچه سازه، مانند تیرها و دال‌ها، باید در یک مرحله بتن‌ریزی شوند.
- در بسیاری از موارد ایجاد درزهای اجرایی اجتناب‌ناپذیر است؛ به همین خاطر محل دقیق این درزها باید زیر نظر دستگاه نظارتی مشخص شود.
نحوه صحیح بتن‌ریزی
برای دستیابی به یکپارچگی و کیفیت مطلوب در اجرای سازه‌های بتنی، در پیش گرفتن روش صحیح بتن‌ریزی اهمیت ویژه‌ای دارد. رعایت نکات زیر می‌تواند کیفیت بتن‌ریزی را تضمین کند:
- بتن‌ریزی دال‌ها و سقف‌ها حتماً باید به صورت متوالی، در یک مرحله و در یک جهت انجام شود. همچنین باید از تخلیه بتن به‌صورت پراکنده یا پخش کردن آن به صورت افقی خودداری کرد.
- بتن‌ریزی دیوارها و ستون‌ها حتماً باید با ضخامت یکنواخت و لایه‌های افقی صورت بگیرد و فرصت کافی برای متراکم شدن هر لایه وجود داشته باشد. برای یکنواخت شدن بتن‌ریزی دیوارها، ریختن مصالح باید همزمان از دو سر سازه آغاز شود.
- برای جلوگیری از جدا شدن دانه‌های بتن، ارتفاع بتن‌ریزی باید بین ۰.۹ تا ۱.۳ متر باشد.
- ویبره کردن در فرآیند بتن‌ریزی، به ویژه در مرحله قالب‌بندی، الزامی است. این کار مانع آب انداختن بتن شده و از شکل‌گیری ترک‌های سطحی جلوگیری می‌نماید.
بتن‌ریزی در هوای گرم
فرآیند بتن‌ریزی تا حد زیادی به دمای محیط نیز وابسته است. زیاده از حد گرم یا سرد بودن هوا روی گیرایی بتن اثرگذار است و به همین خاطر باید در مراحل اجرا، حتماً این پارامتر را مد نظر قرار داد.
بالا بودن دمای هوا در هنگام بتن‌ریزی موجب پایین آمدن کارایی مصالح شده و سرعت گیرایی آن را افزایش می‌دهد. در نتیجه تبخیر آب سریع‌تر صورت گرفته و باعث شکل گرفتن ترک‌های خمیری در بتن و کاهش مقاومت آن می‌گردد. برای پیشگیری از این مشکلات باید نکات زیر را رعایت نمایید:
- دمای مصالح در هنگام بتن‌ریزی نباید بالاتر از ۳۲ درجه سانتی‌گراد باشد.
- می‌توانید برای جلوگیری از گرم شدن بتن در مرحله اجرا، از افزودنی‌های کاهنده دما یا سایه‌بان استفاده کنید.
- هرچقدر زمان انتقال و عمل‌آوری بتن کوتاه‌تر باشد، احتمال بروز آسیب‌های دمایی کمتر می‌شود.
البته باید توجه داشته باشید که پایین بودن دمای محیط نیز چالش‌های خاص خودش را دارد. چنانچه دمای بتن در هنگام اجرا زیر ۵ درجه سانتی‌گراد باشد، مشکلات زیادی پیش خواهد آمد. در نتیجه در هنگام سردی هوا، باید نکات زیر را حین بتن‌ریزی رعایت نمایید:
- باید تدابیری برای جلوگیری از یخ‌زدگی بتن بیاندیشید.
- از بتن‌ریزی روی سطوح یخ‌زده حتماً خودداری کنید.
- حداقل دمای مجاز بتن در هنگام اجرا، باید حداقل ۵ درجه سانتی‌گراد باشد.
- در هنگام سردی هوا، بهتر است از سیمان زودگیر و افزودنی‌های تسریع‌کننده گیرایی بتن استفاده کرد.
قالب‌بندی بتن
قالب‌بندی بتن یکی از مراحل کلیدی در فرآیند اجرا است که نقش مهمی در شکل‌دهی و استحکام سازه‌های بتنی ایفا می‌کند. هدف از قالب‌بندی، ایجاد یک ساختار موقت برای نگه‌داشتن بتن تازه تا زمان سخت شدن و رسیدن آن به مقاومت لازم است.
قالب‌های بتنی مختلفی وجود دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به قالب‌های فلزی، پلاستیکی و چوبی اشاره کرد.
قالب‌های پلاستیکی بیشتر مناسب سازه‌هایی با اشکال خاص یا طرح‌های پیچیده هستند. این در حالی است که قالب‌های فولادی یا آلومینیومی، گرچه از دوام زیادی برخوردارند، اما هزینه اجرا و وزن زیادی برای جابجایی و نصب دارند.
همین مسئله باعث شده تا قالب‌های بتنی چوبی که از تخته قالب‌بندی ساخته شده‌اند، کاربرد بسیار بیشتری برای بتن‌ریزی داشته باشند. این تخته‌ها که از چوب پلای‌وود ساخته می‌شوند، دارای مقاومت زیادی در مقابل رطوبت هستند، وزن سبکی دارند و به بتن نمی‌چسبند.
لزوم اجرای خاموت و سنجاقی در ستون‌ها
برای افزایش مقاومت برشی و یکپارچگی ستون‌ها، خاموت‌ها و سنجاقی‌ها نقش بسیار مهمی دارند.
خاموت‌ها در واقع میلگردهایی در اطراف میلگردهای اصلی ستون هستند که علاوه بر جلوگیری از گسیختگی برشی، مقاومت ستون در برابر نیروهای زلزله را نیز افزایش می‌دهند.
سنجاقی نیز در ظاهر شبیه به یک میلگرد طولی با خم ۹۰ یا ۱۳۵ درجه است که به صورت استاندارد و مطابق نقشه‌های اجرایی استفاده شده و اثرگذاری زیادی روی حفظ یکپارچگی ستون‌ها دارد.
اطمینان از پوشش کامل میلگردها با بتن
پوشش بتنی یا به اصطلاح کاور بتن یکی از نکات کلیدی در هنگام اجرا است. پوشیده شدن کامل میلگردها توسط مصالح باعث می‌شود تا به خوبی در برابر رطوبت و خوردگی محافظت شوند.
البته برای اثرگذاری، ضخامت کاور باید به اندازه کافی باشد تا بتواند جهت حفظ دوام سازه، حفاظت کافی را به عمل بیاورد.
طبیعتاً در سازه‌هایی که در معرض محیط‌های خورنده (مانند مکان‌های مرطوب) قرار دارند، باید از کاور بتنی ضخیم‌تری استفاده کرد. به یاد داشته باشید که بیرون‌زدگی میلگردها از بتن موجب آسیب‌پذیری آن‌ها در برابر زنگ‌زدگی شده و استحکام کل ساختمان را به خطر می‌اندازد.
ترازبندی و شاقول ستون‌ها
مبتنی بر مبحث دهم مقررات ملی ساختمان، حداکثر میزان ناشاقولی ستون‌ها به ازای هر طبقه (تا طبقه بیستم) برابر با ۱.۵ میلی‌متر است.
برای تراز کردن دقیق ستون‌ها باید از ابزارهای دقیق لیزری استفاده شود و مهندسان ناظر نیز به صورت دوره‌ای شاقول بودن آن‌ها را مجدداً اندازه‌گیری نمایند.
توجه داشته باشید که ناترازی بیش از حد نه‌تنها باعث تقسیم نامساوی وزن ساختمان می‌شود، بلکه می‌تواند کیفیت بتن‌ریزی را نیز تحت تأثیر قرار داده و استحکام سازه را دچار آسیب کند.
کیفیت مواد تشکیل‌دهنده بتن
استفاده از مواد اولیه و به‌خصوص سیمان باکیفیت، تأثیر مستقیم و بسیار زیادی بر دوام سازه‌های بتنی دارد. در این راستا بهتر است نکات زیر را مد نظر قرار دهید:
- حتماً از سیمان تازه و محصولی که متناسب با شرایط محیطی شماست استفاده کنید.
- دقت داشته باشید که شن و ماسه باید حتماً عاری از خاک، رطوبت اضافه و مواد ارگانیک باشند.
- برای بتن‌سازی بهتر است از آب آشامیدنی استفاده نمایید.
استفاده از بتن و افزودنی‌های مناسب
یکی از نکات کلیدی در اجرای سازه‌های بتنی، انتخاب مصالح متناسب با شرایط و افزودنی‌های کاربردی است. به عنوان مثال:
- افزودنی‌های حباب‌زا موجب کاهش تأثیر سیکل‌های یخ‌زدگی و ذوب می‌شوند.
- در ساخت سازه‌هایی که تحت بار زیادی قرار دارند، حتماً باید از بتن‌هایی با مقاومت بالا استفاده نمود.
- برای بتن‌ریزی در هوای سرد، حتماً باید از افزودنی‌های تسریع‌کننده برای کاهش زمان گیرایی استفاده کرد.
سخن آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا به برخی از نکات مهم در اجرای سازه‌های بتنی اشاره کنیم. امیدواریم این مطلب برای شما مفید بوده باشد.
