ساختمانسازی صنعتی است که از گذشته تاکنون پیشرفت‌های بسیاری پیدا کرده‌است به طوری که امروزه از مواد و مصالح بسیاری در ساخت سازه‌های مختلف استفاده می‌شود، انواع آهن آلات ساختمانی یکی از این مصالح و متریال‌ها بهشمار می‌آید که نقش بسزایی در این امر دارد و بدون استفاده از آن‌ها عملاً امکان ساخت ساختمان وجود ندارد. ما در این مطلب سعی داریم دربارۀ پرمصرف ترین فلزات ساختمانی اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم و کاربرد هر یک از آن‌ها را ذکر کنیم، بنابراین اگر می‌خواهید برای پروژۀ ساخت و سازی که در نظر دارید اقدام به خرید انواع آهن آلات ساختمانی کنید، این مطلب می‌تواند به سوالات شما پاسخ دهد.
آهن آلات ساختمانی به چه محصولاتی گفته می‌شود؟
قبل از آن‌که به پرسش بالا پاسخ دهیم، بد نیست به موضوع اهمیت وجود آهن در زندگی بشر اشاره کنیم. آیا می‌توانید سازه، تجهیزات و دستگاه‌هایی را تصور کنید که در آن‌ها آهن به‌کار نرفته باشد؟ خیر! چنین چیزی ممکن نیست؛ به‌لحاظ آن‌که آهن یکی از کشفیات اولیۀ انسان‌ها بهشمار می‌آید که از آن زمان تاکنون، موارد استفادۀ بسیاری داشته و در حال حاضر آن‌قدر اهمیت پیدا کرده‌است که حداقل هیچ ساختمانی را بدون استفاده از آن نمی‌توان بنا کرد. مضاف بر این‌که استحکام هر سازه‌ای مرهون وجود انواع آهن آلات ساختمانی است.
آهن آلات ساختمانی براساس ساختار و عملکردی که در ساختمان سازی داشته‌اند، به انواع مختلفی تقسیم شده‌اند و نام‌های متنوعی نیز برای آن‌ها انتخاب شده‌است، یکی از این آهنآلات، تیرآهن است؛ پیش از آن‌که این محصول تولید و مورد استفاده قرار گیرد، در ساختمانسازی از تیرهای چوبی استفاده می‌شد، پس از این‌که تیرآهن یا steel beam به بازار آمد، فعالان حوزۀ ساختوساز از این محصول استفاده کردند. اما steel beam نامی است که به جهت سابقۀ استفاده بر آن نهاده شده‌است، در حالی که این محصولات را براساس شکل ظاهری و نوع مقطعی که دارند نام‌گذاری کرده‌اند. در ادامه به معرفی بیشتر این مقاطع آهنی خواهیم پرداخت:
-
تیرآهن و ستونی
یکی از پرکاربردترین مقاطع آهنی که در ساختمان سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تیرآهن است این محصول در شماره‌ها و مدل‌های متنوعی تولید می‌شود، زیرا باید بتواند فشارهای مختلفی را تحمل کند.
تیرآهن به‌عنوان پرمصرف ترین فلزات ساختمانی بهشمار می‌آید که گاهی در پروژه‌های صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در حال حاضر در بازار ایران سه نوع تیرآهن وجود دارد که بنا بر کاربردهای مختلف می‌توان از آن استفاده کرد:
- تیرآهن IPE؛ استاندارد اروپا و ایران را داراست.
- تیرآهن INP؛ دارای استاندارد چین و روسیه است.
- تیرآهن IPB؛ به تیرآهن بال پهن معروف است.
-
میلگرد ساده و آجدار
میلگرد نیز از انواع آهن آلات ساختمانی بهشمار می‌آید که از آهن تولید شده‌است و مدل‌ها و سایزهای مختلفی برای آن در نظر گرفته شده‌است. به همین دلیل برای بتن‌ریزی در ساخت سازه‌های گوناگون، از میلگردهای مختلفی استفاده می‌شود. در دهه‌های گذشته برای بتن‌ریزی از میلگرد استفاده نمی‌شد و امکان وقوع خطرات احتمالی و ریزش ساختمان هنگام وقوع زلزله و نشست زمین وجود داشت. اما اکنون با توجه به استحکام بسیار زیادی که بتن دارد، برای این‌که بتوان بتن را در برابر نیروی کششی و چرخشی مقاوم کرد، از میلگرد برای داخل آن استفاده می‌کنند، بنابراین ابتدا با استفاده از میلگرد، زیرسازی‌های لازم را انجام می‌دهند و سپس بتن‌ریزی آغاز می‌شود. میلگرد نیز دارای انواع مختلفی است که در ادامه به‌طور خلاصه به معرفی هر یک خواهیم پرداخت.
۱) میلگرد ساده:
این محصول بدون آج است و در ساخت سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. قیمت میلگرد ساده نسبت به سایر انواع آن کمتر است، زیرا ساختار تولید آن ساده‌تر بوده و از نظر مقاومت کششی نیز استحکام کمتری دارد. از میلگردهای ساده عموماً در بتن آرمه و پیچ و مهره استفاده می‌شود.
۲) میلگرد آجدار:
با تولید و عرضۀ این محصول، در صنعت آهنآلات تغییرات بسیاری پدید آمد، به این شکل که این نوع از میلگردها در سطح بتنی به‌طور کامل در یکدیگر قفل شده و قادرند کشش و مقاومت بیشتری را ایجاد کنند. این محصول نسبت به میلگرد ساده از قیمت بالاتری برخوردار است.
۳) میلگرد کلاف:
یکی دیگر از محصولات فولادی ساختمانی بهشمار می‌آید که از کلاف‌شدن میلگردهای ساده و آجدار در هم ساخته می‌شود. از آنجا که این محصول کارایی متنوعی دارد و در ساخت پروژه‌های گوناگونی ساختمانی، تولید سیم بکسل، سیم خاردار، استفاده در صنایع الکترودسازی و جوشکاری، تولید توری برای حصار و ... می‌توان از آن استفاده کرد، قیمت بالاتری نسبت به دو نوع میلگردی که پیشتر معرفی کردیم دارد.
-
ناودانی
ناودانی یا U-Channel از دیگر انواع آهن آلات ساختمان سازی است که پروفیل پرکاربردی بهشمار می‌آید. ناودانی علاوه‌بر این‌که به همراه تیرآهن جهت تکمیل اسکلت ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان از آن در تولید قاب‌های مورد نیاز در صنعت ساختمانسازی نیز استفاده کرد.
چنانچه در ساخت هر سازه‌ای به تقویت یا ساپورت سازه‌ای نیاز باشد، می‌توان از ناودانی استفاده کرد.
در حال حاضر در بازار مقاطع فلزی ایران هم ناودانی‌های ساخت شرکت‌های ایرانی و هم ناودانی وارداتی موجود است که در صورت نیاز می‌توان از هر یک از آن‌ها در ساختمانسازی به‌کار گرفت.
-
نبشی
نبشی آهن یا نبشی فولادی (Steel angle bar) یکی دیگر از انواع آهن آلات ساختمانی بهشمار می‌آید که در ساخت سازه‌های مختلفی می‌توان از آن استفاده کرد. در صنعت ساختوساز از انواع نبشی، هم به‌صورت منفرد و هم به‌صورت مرکب می‌توان استفاده کرد که البته این امر به نوع سازه و کاربرد آن بستگی دارد. اگر به شکل و ساختار این محصول توجه کرده باشید، متوجه شده‌اید که از دو بال تشکیل شده‌اند که در اغلب موارد نیز این دو بال عمود بر یکدیگر قرار دارند. اما بر حسب شرایط گاهی مواقع از نبشی‌هایی در ساختمانسازی استفاده می‌شود که بال‌های آن عمود بر هم نیستند و دارای زاویه‌ای کمتر از 90 درجه‌اند. شاین ذکر است از نظر کاربرد، این دو نوع نبشی هیچ تفاوتی با هم ندارند و از نظر استقامت نیز با هم برابرند. تنها تفاوت آن‌ها در نوع کاربردشان است که این امر مشخص میکند که بهتر است از کدام نوع نبشی در ساخت سازه استفاده شود. عموماً جهت قاب‌سازی، تقویت اسکلت، نبشی‌کشی و یا وال پست از نبشی استفاده می‌شود. همان‌طور که پیشتر هم اشاره کردیم، نبشی‌ها ممکن است تفاوت‌هایی از نظر زاویه داشته باشند که می‌توان آن‌ها را به دو دستۀ زیر تقسیم کرد:
۱) نبشی عمودی
در این نوع نبشی زاویه بین بال‌ها یا مقاطع نبشی 90 درجه است. در حال حاضر بیشتر نبشی‌هایی که در بازار وجود دارند به این صورت ساخته شده‌اند. گاهی اوقات نیز تولیدکنندگان انواع آهن آلات ساختمانی این محصول را به‌صورت L نیز تولید می‌کنند که دلیل آن هم شباهت شکل ظاهری آن با حرف L لاتین است.
۲) نبشی V شکل
در بازار نوعی نبشی نیز وجود دارد که به شکل حرف V انگلیسی ساخته شده‌است و همان‌طور که از شکل ظاهری‌شان مشخص است، زاویه‌ای کمتر از 90 درجه دارند که البته بسته به کارایی‌ای که دارند این زاویه ممکن است متفاوت باشد. عموماً از این نوع نبشی‌ها برای یک‌سری کاربردهای خاص استفاده می‌شود. شایان ذکر است نبشی‌ها از جنس فولاد، استیل و گالوانیزه برای مصارف مختلف تولید می‌شوند. از مهم‌ترین کاربردهای نبشی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ساخت سازه‌های خرپایی؛
- ساخت بادبندها و اسکلت‌های فلزی؛
- اتصال ستون‌ها در پل‌سازی؛
- اتصال ستون‌ها در سدسازی؛
- برای استحکام بخشیدن به فونداسیون؛
- وصل ستون‌ها با تیرآهن و مواردی از این دست؛
- جهت ساخت دکل‌های انتقال نیرو؛
- ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات؛
- قوطی آهن.
از دیگر انواع آهن آلات ساختمانی که علاوه‌بر ساختمانسازی در صنایع دیگر نیز کاربرد دارد، می‌توان به قوطی آهن اشاره کرد. این محصول نوعی از مقاطع فولادی مربع و یا مستطیلی شکل بهشمار می‌آید که به آن قوطی پروفیل می‌گویند. از این محصول علاوه‌بر ساختمانسازی می‌توان جهت ساخت لوازم آموزشی، تولید لوازم خانگی، ساخت لوازم پزشکی و... استفاده کرد. برای ساخت این محصول ابتدا ورق‌هایی که به‌صورت کلاف آماده شده‌اند توسط قیچی برش خورده و به نوارهای کوچکی تبدیل می‌شوند. پس از این مرحله، این نوع از محصولات فولادی ساختمانی وارد دستگاه فرمینگ شده و غلتک‌های سایزینگ آن را به قوطی پروفیل تبدیل می‌کنند. ازجمله مزایایی که استفاده از قوطی فلزی به همراه دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نسبت به وزنشان از مقاومت بالایی برخوردارند.
- نیروی خارجی کمی را به خود جذب می‌کنند.
- از کیفیت بالایی برخوردارند.
- به‌خوبی می‌توان آن‌ها را جوش داده و یا به شکل دلخواه درآورد.
- در برابر پیچش از مقاومت بالایی برخوردارند.
- سبب آلودگی محیط زیست نمی‌شوند.
-
ورق‌های فولادی
از دیگر انواع آهن در ساختمانسازی می‌توان به ورق‌های فولادی اشاره کرد. ورق فولادی از نورد گرم شمش فولادی به‌دست می‌آید و به‌صورت رول و یا کلاف آماده می‌شود و در بازار توزیع می‌گردد.
در حال حاضر ورق‌های فولادی با ۳ استاندارد DIN آلمان و همچنین استاندارد ASTM آمریکا و گوس روسیه در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد که نوع آلمانی از امتیاز بالاتری برخوردار است و بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. ورق سیاه، ورق روغنی، ورق گالوانیزه و ورق رنگی نمونه‌هایی از انواع ورق‌های فولادی بهشمار می‌آیند.
در خصوص تولید ورق سیاه که به آن ورق نورد گرم هم گفته می‌شود باید گفت این محصول تحت دمای بالا تولید شده و ضخامت آن‌ها در بین رول کاهش می‌یابد.
در ساختمانسازی از ورق آهن به دو شکل استفاده می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- گاهی برای برخی از اجزای ساختمان از ورق آهن استفاده می‌شود.
- گاهی در روند ساختمانسازی ماشین آلات و ابزارهایی نیاز است که باید برای تولید آن‌ها از ورق آهن استفاده کرد.
- به‌عنوان مثال برای برخی از قسمت‌های ساختمان مانند آسانسور، دودکش‌ها، محفظه‌ها و سیستم‌های ایمنی و الکترونیکی و ... لازم است از ورق آهن استفاده شود. علاوه‌بر این برای ساخت و تولید ماشین آلاتی مانند جرثقیل و ماشین‌های حمل‌و‌نقل لوازم ساختمانی و ... نیز لازم است از ورق‌های فولادی استفاده شود که البته به‌طور غیرمستقیم با صنعت ساختمانسازی در ارتباط است.
-
لوله داربستی
لوله داربستی نیز یکی از انواع آهن آلات ساختمانی بهشمار می‌آید که در ساخت سازه‌های مختلف کاربردی جانبی دارد. این محصول عموماً در مواردی که کار در ارتفاع انجام می‌شود و یا نیاز است سازه تحت ساپورت‌های موقت قرار گیرد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
لوله داربستی از ورق سیاه تولید شده‌است که در طول‌های ۶ یا ۳ متر برش خورده و در بازار موجود است. گفتنی است که برای متصل کردن این لوله‌ها به یکدیگر، از اتصالات مخصوصی استفاده می‌شود به طوری که با قرار گرفتن آن‌ها در کنار یگدیگر، ساختاری به وجود می‌آید که می‌توان جهت کاربردهای مختلف از آن استفاده کرد.
در خصوص ساختار لوله‌های داربستی باید به این مورد اشاره کرد که این محصول اغلب دارای نمرۀ ۵ است که از ضخامتی بین ۲ تا ۴ میلی‌متر برخوردار است. اما در حال حاضر بیشتر از لوله‌هایی با ضخامت 3.2 میلی‌متر استفاده می‌شود. این نکته را بهتر است در نظر داشته باشید که موارد مصرف این محصول بیشتر همانی است که به آن اشاره کردیم، زیرا به علت آن‌که دارای درز است نمی‌توان برای انتقال مایعات و سیالات از آن‌ها استفاده کرد.
انواع مختلف داربست فلزی
این نوع از محصولات فولادی ساختمانی برحسب نوع سازه‌ای که برای آن مورد استفاده قرار می‌گیرند و همچنین اجزای تشکیل دهنده‌شان به انواع مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت:
- داربست چکشی ستاره؛
- داربست مثلثی؛
- داربست چکشی کاسه‌ای؛
- داربست معلق؛
- داربست پایه‌دار.
شایان ذکر است هر یک از انواع داربست‌هایی که نام بردیم موارد مصرف خاص خود را دارند، به‌عنوان مثال داربست‌های چکشی ستاره بیشتر در مواردی که نیاز به بتن‌ریزی سقف با ضخامت زیاد باشد مورد استفاده قرار می‌گیرند یا داربست مثلثی برای ساخت پل‌ها و کفراژبندی دال‌ها و تیرها کاربرد دارد.
جمع‌بندی
در این مطلب تلاش کردیم به‌صورتی جامع دربارۀ انواع آهن آلات ساختمانی و یا فلزاتی که به‌طور غیرمستقیم در صنعت ساختمانسازی کاربرد دارند اطلاعاتی را در اختیار شما قرار دهیم. از آنجا که هریک از محصولات و مقاطع فولادی و ... از انواع مختلفی برخوردار است، نیاز است تا برای استفاده از آن‌ها، افرادی که در حوزۀ ساختوساز تبحر و علم کافی دارند در این باره نظر داده و نوع محصول مورد نیاز را اننتخاب کنند، در غیر این صورت سازه‌ای که ساخته می‌شود نمی‌تواند از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار باشد.
منبع: آهن رسان
